Tragedia grecka napisana ok. 427 p.n.e. przez Sofoklesa. Obok innych dwóch sztuk Sofoklesa – Edypa w Kolonie i Antygony należy do tak zwanego cyklu Tebańskiego. Tragedia przedstawia bezsilność wobec nieodgadnionych praw losu. Ukazuje historię Edypa, człowieka próbującego oszukać przeznaczenie, chcącego żyć spokojnie, w zgodzie ze światem. Nad Edypem ciąży klątwa, od której nie da się uwolnić. Kazirodztwo i ojcobójstwo są niewybaczalnymi przewinieniami. Piętno pozostaje także na dzieciach (rodzeństwie) Edypa. Sofoklesa do napisania sztuki zainspirowały ówczesne wydarzenia polityczne, a zwłaszcza straszliwa zaraza, jaka dotknęła Ateny na początku wojny peloponeskiej. Prototypem postaci Edypa mógł być Perykles, wielki przywódca Aten należący jednak do rodu Alkmeonidów, który był przeklęty za dopuszczenie się tzw. „Zmazy kylońskiej”.
Utwór został podzielony według tradycyjnego schematu: prologos (wprowadzenie w akcję), parodos (wejście chóru), epeisodiony (jednostka kompozycyjna tragedii – monolog albo dialog aktorów) i stasimony (pieśni chóru komentujące zdarzenia z wcześniejszej sceny), exodos (wyjście chóru).
Król Edyp to tragedia, w której autor pokazuje jak nieskuteczna jest walka człowieka ze swoim losem. Im bardziej Edyp stara się uciec od swego przeznaczenia, tym szybciej przybliża się do spełnienia przepowiedni wyroczni. Człowiek jest więc igraszką w rękach losu i bogów, poeta pokazuje jak nieskuteczna jest jego walka z przeznaczeniem. Tragedia Sofoklesa uświadamia również jak wielka i nieomylna jest wiedza wyroczni w Delfach. Przecież zarówno Edyp jak i Lajos, robili wszystko, by uniknąć przeznaczenia, a jednak swoim postępowaniem, krok po kroku, zbliżali się do jego spełnienia. Edyp ściągnął na siebie gniew bogów przez sam fakt swojego urodzenia, bo wyrocznia zabroniła Lajosowi mieć potomstwo, obraził bogów również swoją pychą (hybris), rozbudzoną w czasie śledztwa.
www.bryk.pl/lektury/sofokles
Sofokles jest autorem ok. 123 sztuk, co najmniej 18 razy zwyciężał w konkursach na najlepszą tragedię. Pierwsze zwycięstwo odniósł w 468 r. p.n.e. rywalizując z Ajschylosem. Do naszych czasów zachowało się zaledwie 7 tragedii: Ajas, Antygona (wyst. ok. 441 r. p.n.e.), Król Edyp, Trachinki (429 r. p.n.e.), Elektra (powst. ok. 418-410 r. p.n.e.), Filoktet (409 r. p.n.e.), Edyp w Kolonos (wyst. 401 r. p.n.e.).
www.bryk.pl/lektury/sofokles
Tragizm - cecha świata, w którym rozgrywa się tragedia. Według tragików i współczesnych filozofów tragedia dotyka człowieka w momencie narodzin - musi on podjąć los, który przypadł mu w udziale. Ma do dyspozycji tylko cząstkę czasu i cząstkę wiedzy - jest śmiertelny, jego działania są kalekie, niepełne, ciąży nad nim przypadek, przymus, konieczność.
www.bryk.pl/lektury/sofokles